DỰA VÀO CƠ CHẾ CỦA MỘT SỐ HIỆN TƯỢNG TÂM LÝ XÃ HỘI ĐẤU TRANH NGĂN CHẶN CÁC THÔNG TIN SAI LỆCH TRÊN MẠNG

BC78.Psy34

          Thời đại ngày nay là thời đại quá độ từ Chủ nghĩa Tư bản lên Chủ nghĩa Xã hội, tuy nhiên, chúng ta cũng không thể phủ nhận sức ảnh hưởng to lớn của công nghệ thông tin đang từng ngày, từng giờ len lỏi và tác động tới mọi đối tượng, mọi tầng lớp trong xã hội. Từ những ngôi nhà nguy nga nơi phố thị cho tới những mái nhà tranh nơi đồng quê tĩnh mịch, từ biên giới núi cao cho tới ngoài khơi mênh mông, đâu đâu chúng ta cũng có thể tìm thấy các thiết bị cần thiết để kết nối với thế giới thông tin. Thậm chí, một bộ phận giới trẻ còn có thể nhịn ăn, nhịn uống, nhịn xử lý các nhu cầu cá nhân một ngày nhưng khó mà có thể thiếu được các công cụ kết nối trong một giờ.

Công nghệ thông tin đã mang tới cho con người những lợi ích vô cùng to lớn, giúp mở rộng thêm tầm hiểu biết hạn hẹp của con người, thu hẹp khoảng cách với những người yêu thương, gắn kết con người lại trong một cộng đồng mà ngày nay chúng ta quen gọi với thuật ngữ : “cộng đồng mạng”… Dẫu lợi ích là vậy, nhưng công nghệ thông tin cũng để lại những hệ lụy vô cùng to lớn, và một trong những ảnh hưởng đó là các thông tin sai lệch do một số phần tử xấu đưa lên nhằm thỏa mãn một nhu cầu cá nhân nào đó của mình. “Tin vịt, trên mạng ảo” nhưng nếu không được làm rõ ngăn chặn kịp thời thì nó sẽ gây nên những “hậu quả thật” vô cùng to lớn. Chúng ta có thể dễ dàng liệt kê ra hàng loạt các vụ việc như vào tin đồn về việc luộc bánh trưng bằng ruột pin; luộc ngô, khoai bằng bột thông cống cho tới các tin đồn về có đỉa trong sữa, trong bánh quy… trong một thời gian dài đã làm lao đao biết bao nhiêu người dân làm ăn lương thiện.

Vậy nguyên nhân nào dẫn tới việc những “tin vịt” này lại cuốn hút người xem đến vậy? Bởi lẽ những kẻ tung tin đồn nhảm đánh đúng vào tâm lý hiếu kỳ của người xem, giật típ mang tính gây tò mò, đưa thông tin sai lệch dựa vào những sự kiện chính trị đang nóng trên thế giới, thậm chí những tin mang tính trái với luân thường đạo lý để buộc người xem truy cập, ví dụ như một dòng típ trên báo giật rất to và rõ nhưng nội dung thì mập mờ khiêu khích như: “Người mẫu NT đã làm điều này khiến đại gia HK sướng phát điên”; “Clip khủng bố IS đe dọa tiến hành thánh chiến ở Việt Nam” hay “Dịch Ebola đã đến Việt Nam”… Bên cạnh đó chúng đưa ra những bức hình, những “nhân chứng” cụ thể, “có tên, có tuổi và địa chỉ cụ thể”; giả danh những tờ báo uy tín, những nhân vật nổi tiếng để hòng tạo tính “chân thực, đáng tin” cho “tin vịt” của mình. Bằng nhiều các thủ thuật tâm lý khác nhau nhằm lôi kéo người đọc, rút cục để phục vụ cho những mục đích cá nhân như câu view, câu like để kiếm tiền từ nhà mạng, để nổi tiếng và thể hiện cái tôi  của bản thân trước bạn bè (thường xuất hiện ở giới trẻ); để tiến hành cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động kinh doanh; để chống phá lại chủ trương đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, để bôi nhọ danh dự của cá nhân, tập thể nhằm các mục đích trả thù v.v… Tuy nhiên, dù với mục đích gì thì đây đều là những hành vi xấu, đáng hổ thẹn và cần ngăn chặn một cách kiên quyết, không được để lây lan, gây ra tâm lý hoang mang, lo lắng trong cộng đồng, để lại những hậu quả kinh tế nghiêm trọng…

Có nhiều phương pháp để ngăn chặn các thông tin sai lệch trên mạng như biện pháp hành chính, biện pháp sử dụng công nghệ thông tin…và một trong các biện pháp đó chúng ta có thể áp dụng các hiện tượng tâm lý xã hội để đấu tranh, từ đó từng bước hạn chế, loại bỏ những hành vi tung tin đồn thất thiệt lên mạng xã hội.

1. Với cơ chế bắt chước: Chúng ta cần hướng dẫn cho những người thường xuyên sử dụng mạng xã hội, đặc biệt là với giới trẻ cách thức để nhận ra các dấu hiệu của một thông tin không chính thống. Từ đó mà từng người tự tạo cho mình “kháng nguyên” trong quá trình tiếp cận với vô số các nguồn thông tin trên mạng.Muốn làm được điều này, không phải chỉ là hoạt động của một người hay một nhóm người đơn lẻ mà đó là hoạt động của cả một nền giáo dục, một xã hội. Ngay từ trên ghế nhà trường phổ thông, giáo viên đã cần phải trau dồi cho học sinh những kiến thức căn bản về khoa học và xã hội, xây dựng cho các em thế giới quan khoa học, đứng trên lập trường duy vật biện chứng để xem xét và giải quyết mọi vấn đề. Từ đó hình thành cho các em phương pháp tiếp cận và xử lý các nguồn thông tin từ nhiều chiều khác nhau.

2. Với cơ chế ám thị: khi xuất hiện một luồng thông tin không chính thống trên mạng xã hội và gây ra hoang mang cho dư luận, bên cạnh việc truy tìm ra chủ nhân của thông tin đó, chúng ta cần đưa những chuyên gia có uy tín, có trình độ chuyên môn liên quan đến nội dung thông xấu, độc kia để giải thích, đính chính và chỉ ra những nội dung không rõ ràng, thiếu tính thuyết phục của thông tin. Từ đó, nhờ vào uy tín, vào sự thuyết phục của chuyên gia tạo ra sức ám thị đối với cộng đồng giúp làm giảm đi hậu quả của các thông tin xấu độc.

3. Với cơ chế thỏa hiệp: Sau khi đã vạch trần được các thông tin xuyên tạc trên mạng xã hội, chúng ta cần tận dụng tâm lý đám đông để lên án, phê phán các cá nhân, các tổ chức đã tung các thông tin xấu độc, đó lên; chỉ ra hậu quả nghiêm trọng của thông tin đó từ đó thúc đẩy cộng đồng đấu tranh với các cá nhân đó. Đây vừa là biện pháp nhằm đấu tranh với các cá nhân, tổ chức trực tiếp gây ra hành vi sai trái đó, vừa là biện pháp nhằm thúc đẩy, ép các thành viên khác trong cộng đồng, đang có hoặc đã có ý định làm những hành vi tương tự phải tự thỏa hiệp và từ bỏ ý định xấu của mình.

4. Với cơ chế đồng nhất hóa: Chúng ta cần tận dụng các phương tiện thông tin đại chúng, làm nổi bật cho mọi người thấy được những hậu quả khôn lường của việc tung tin đồn thất thiệt, qua đó tạo nên sự đồng cảm của cộng động với nạn nhân, từ đó có tình cảm gần gũi, thấu hiểu với nạn nhân hơn. Đây chính là cơ sở để cộng đồng đặt mình vào vị trí của nạn nhân, từ đó tự giáo dục bản thân không tham gia, cổ xúy cho việc phát tán tin thất thiệt mà đứng về phía những nạn nhân để đấu tranh với những tin đồn đó. Đây cũng là biện pháp để khắc phục hiện tượng vô cảm, thờ ơ với những hiện tượng xã hội xung quanh của cộng đồng.

Trên đây là một số cơ chế tâm lý xã hội cơ bản, ngoài ra còn một số các cơ chế khác chúng ta cũng có thể áp dụng vào việc hạn chế, ngăn chặn các thông tin sai lệch trên mạng xã hội như cơ chế lây lan tâm lý… Việc thực hiện các cơ chế này cần tiến hành đồng bộ, thống nhất thì mới tạo ra được hiệu quả đích thực. Đồng thời với đó thì chúng ta cũng cần tiến hành các biện pháp hành chính khác nhằm nghiêm trị những kẻ tung tin, đưa tin sai sự thật, đe răn đe, làm gương cho xã hội. Có “chỉ mặt đặt tên” được những tập thể, cá nhân cụ thể , chúng ta mới có thể ngăn chặn dứt điểm các phần tử xấu tung tin thất thiệt trên mạng xã hội.

Mạng xã hội là sản phẩm của nền văn minh nhân loại, chúng ta cần biến nó thành công cụ để phục vụ cho cuộc sống của mình, giúp cuộc sống của mình trở nên phong phú và tích cực hơn. Muốn làm được điều ấy, bản thân mỗi chúng ta cần có hướng tiếp cận phù hợp và có phương pháp sử dụng đúng đắn, tránh để mình sống ảo, sống lệ thuộc vào công nghệ mà quên đi cuộc sống tươi đẹp đang ngày ngày diễn ra quanh mình.